Πίνδος 1940

Γεμάτη με κορφές που φτάνουν στα σύννεφα, γεμάτη με δάση πυκνά, πρόμαχος της Ελλάδας από τον καιρό των Πρωτοελλήνων, η οροσειρά της Πίνδου απλώνεται από το Σμόλικα μέχρι το Γράμμο. Βαθιές χαράδρες, φαράγγια απάτητα, γκρεμοί αυλακώνουν το τραχύ της δέρμα. Ανάμεσα σε αυτά κυλούν ορμητικά ο Σαραντάπορος και παρακάτω ο Αώος, σύνορο φυσικό με τη γη της Ηπείρου. Η δύσβατη αυτή γη αποτελεί το λιγότερο ιδανικό τόπο για επιχειρήσεις ιππικού. Και όμως, στα άγρια κορφοβούνια της Πίνδου έμελλε το Ελληνικό Ιππικό να γράψει τις πιο ένδοξες σελίδες του.

Στις 04.00΄ τα ξημερώματα, μια επίλεκτη ιταλική μεραρχία, η 3η Μεραρχία Αλπινιστών (ΜΑ), η «Τζούλια», που έλαβε το όνομά της από τις Ιουλιανές Άλπεις, εισέβαλε στο ελληνικό έδαφος. Η «Τζούλια» ήταν μια πραγματικά επίλεκτη μονάδα. Οι άντρες της ήταν εκπαιδευμένοι στον ορεινό αγώνα και διέθεταν και τα ανάλογα μέσα. Συγκροτημένη από δύο Συντάγματα Αλπινιστών (ΣΑ), το 8ο και το 9ο, ενισχυμένη με ένα σύνταγμα ορειβατικού πυροβολικού, με 24 πυροβόλα και με μια ίλη ιππικού, οι 11.000 σχεδόν άντρες της, από τον διοικητή της υποστράτηγο Τζιρότι μέχρι και του τελευταίου μάγειρα, θα διακατέχονταν σίγουρα από ένα αίσθημα υπε- ροχής, αναλογιζόμενοι τους αντιπάλους που είχαν να αντιμετωπίσουν.

Απέναντί τους το ελληνικό Απόσπασμα Πίνδου, με επικεφαλής τον συνταγματάρχη Δαβάκη, διέθετε επί μετώπου 35 χλμ. σε ευθεία γραμμή, μόλις δύο τάγματα πεζικού, μια πυροβολαρχία με 4 πυροβόλα και 48 ιππείς. Συνολικά 2.000 άνδρες! Οι Ιταλοί, βέβαιοι για την επιτυχία τους, σκόπευαν, μετά τη γρήγορη συντριβή του Αποσπάσματος Πίνδου, να κινηθούν νοτιοδυτικά και να πλαγιοκοπήσουν την VIII ΜΠ. Aν το σχέδιό τους επιτύγχανε, ο πόλεμος θα έληγε τις πρώτες μέρες του Νοεμβρίου του 1940. Έχουν γραφτεί πολλά για τον αγώνα του Δαβάκη και των αντρών του. Πολέμησαν σκληρά, ολομόναχοι, επί 48 ώρες τους Ιταλούς επίλεκτους, προσπαθώντας μάταια να τους κρατήσουν. Οι Ιταλοί όμως, υπερέχοντας 5:1 σε άντρες, 6:1 σε πυροβολικό και 4:1 σε ιππικό, κατόρθωσαν να θραύσουν την ελληνική αντίσταση, αλλά όχι και το ελληνικό μέτωπο, το οποίο συνέχισε να υφίσταται. Ωστόσο δημιουργήθηκε μια εξαιρετικά επικίνδυνη για το ελληνικό μέτωπο εισέχουσα, ένας ευρύς θύλακας. Νότια η VIII ΜΠ κατόρθωσε να καλύψει το εκτεθειμένο δεξιό πλευρό της, με το Απόσπασμα Φριζή, κρατώντας γερά τη νότια όχθη του Αώου.

Με τον τρόπο αυτό εξουδετερώθηκε σε πρώτη φάση το ιταλικό σχέδιο. Οι Ιταλοί όμως δεν απογοητεύτηκαν. Συνέχισαν την προς τα εμπρός κίνησή τους με σκοπό να κόψουν στα δύο, εγκάρσια, το ελληνικό μέτωπο, να φτάσουν στο Μέτσοβο, παρακάμπτοντας την πλαγιοφυλακή της VIII ΜΠ. Όπως ήταν φυσικό, η ελληνική διοίκηση, θορυβημένη από την ιταλική επιτυχία, απέστειλε, με τον ταχύτερο δυνατό ρυθμό, ενισχύσεις στον απειλούμενο τομέα.

Καταρχήν, στις 30 Οκτωβρίου, έφτασε στην περιοχή και ανέλαβε τη διοίκηση ο διοικητής της Ι ΜΠ, ο υποστράτηγος Βραχνός. Ο Βραχνός δεν ήταν ένας τυχαίος αξιωματικός. Ανήκε στην ειδική αυτή κατηγορία των υπέροχα «τρελών» που γεννά τούτος ο τόπος. Γενναίος και εξαιρετικά ψύχραιμος, σχεδίασε άμεσα τα αναγκαία μέτρα για να κλείσει την πληγή που άνοιξε η «Τζούλια». Ωστόσο ο Βραχνός δεν είχε στρατεύματα. Η μεραρχία του δεν είχε επιστρατευθεί. Έτσι αναγκάστηκε να διαθέσει ό,τι είχε στη διάθεσή του, όχι όμως για να αμυνθεί, αλλά για να επιτεθεί! Την ίδια ώρα το Β΄ Σώμα Στρατού διέταξε τη Μεραρχία Ιππικού υπό τον υποστράτηγο Στανωτά και την Ταξιαρχία Ιππικού υπό τον συνταγματάρχη Δημάρατο να σπεύσουν προς την Πίνδο.

Μια μικρή υπομονάδα ιππικού ωστόσο βρισκόταν ήδη σε δράση. Ήταν η 1η Ίλη της Β΄ Ομάδας Αναγνώρισης, υπό τον ίλαρχο Γεωργιάδη. Η ίλη ήταν πλήρης και καλά οπλισμένη. Διέθετε 4 ουλαμούς, με 48 άντρες ο καθένας, 12 οπλοπολυβόλα, 2 πολυβόλα και δύο όλμους των 81 χλστ. Συνολικά διέθετε λιγότερους από 300 άντρες. Την ίδια ώρα η Μεραρχία και η Ταξιαρχία Ιππικού είχαν ήδη αρχίσει την κίνησή τους προς την Πίνδο, παρά το γεγονός ότι δεν είχαν ακόμα επιστρατευτεί όλες τους οι μονάδες. Η Ταξιαρχία Ιππικού (ΤΙ) διέθετε στις 31 Οκτωβρίου το 1ο Σύνταγμα Ιππικού (ΣΙ), μια μηχανοκίνητη ίλη, μια πυροβολαρχία των 75 χλστ., τη Β΄ Ομάδα Αναγνώρισης και ένα τάγμα του 7ου ΣΠ.

Η δε Μεραρχία Ιππικού (ΜΙ) διέθετε, θεωρητικά, το 3ο ΣΙ, το Μηχανοκίνητο Σύνταγμα Ιππικού (μείον μία ίλη), μία μοίρα πυροβολικού (μείον μία πυροβολαρχία), μία ίλη μηχανικού, μία ίλη διαβιβάσεων και δύο τάγματα πεζικού του 4ου ΣΠ. Η έφιππη μοίρα πολυβόλων της ΜΙ επιστρατευόταν στη Λάρισα. Έτσι την 31η Οκτωβρίου, ουσιαστικά στην Πίνδο είχαν φτάσει οι διοικήσεις των δύο σχηματισμών του ιππικού, η μεν της ΜΙ στο Μέτσοβο, η δε ΤΙ στο Δούτσικο Γρεβενών. Τα ξημερώματα της 1ης Νοεμβρίου ο Βραχνός, έχοντας πραγματοποιήσει ήδη την προηγούμενη αναγνώριση της περιοχής, διέταξε όσα τμήματα είχε στη διάθεσή του να επιτεθούν.

Οι μικρές ελληνικές δυνάμεις είχαν χωριστεί σε τρία τακτικά συγκροτήματα. Το βόρειο διέθετε δύο λόχους πεζικού, υπό τον αντισυνταγματάρχη Μισύρη, την 1η Ίλη, υπό τον Γεωργιάδη, και δύο πυροβόλα. Το συγκρότημα αυτό όφειλε να επιτεθεί στην περιοχή της Κάτω Αρένας, με αντι- κειμενικό σκοπό το χωριό Λυκορράχη. Το κεντρικό συγκρότημα, υπό τον συνταγματάρχη Δαβάκη –2 λόχοι πεζικού, 4 πολυβόλα, 2 πυροβόλα- θα επιτίθεντο προς το χωριό Φούρκα, με αντικειμενικό σκοπό την κατάληψη του υψώματος «Προφήτης Ηλίας». Το νότιο, τέλος, συγκρότημα –2 λόχοι πεζικού, 8 πολυβόλα, 4 πυροβόλα, ουλαμός ιππικού– υπό τον ταγματάρχη Καραβία, θα επιτίθεντο βόρεια της Φούρκας, με σκοπό να υποβοηθήσει την ενέργεια του κεντρικού συγκροτήματος. Συνολικά, σε όλο το μήκος του μετώπου ο Βραχνός θα επιτίθετο κατά της «Τζούλια» με 6 λόχους πεζικού και 12 πυροβόλα!

Οι Ιταλοί πίεζαν με το 8ο Σύνταγμα Αλπινιστών τα ελληνικά τμήματα στη διάβαση Ρωμιού, με σκοπό να καταλάβουν τη Σαμαρίνα και κατόπιν το Μέτσοβο. Ο Βραχνός λοιπόν, μη διαθέτων τις απαραίτητες δυνάμεις να σταματήσει τους Ιταλούς στο Ρωμιό, αποφάσισε να επιτεθεί στις πλαγιοφυλακές τους. Αν τις διασπούσε, ολόκληρο το 8ο Σύνταγμα Αλπινιστών θα κινδύνευε να περικυκλωθεί. Πολύ νωρίς το πρωί τα τμήματα άρχισαν την κίνησή τους. Στο βόρειο συγκρότημα ως εμπροσθοφυλακή τέθηκε η ίλη του ιππικού. Το ιππικό, παρά τις εδαφικές δυσχέρειες, κινήθηκε ταχύτατα. Γύρω στις 07.30΄ οι ανιχνευτές ανέφεραν στον ίλαρχο Γεωργιάδη ότι εντόπισαν εχθρικό τμήμα, 300 περίπου αντρών, με τα μεταγωγικά τους, να κινούνται ανατολικά της Λυκορράχης. Αμέσως ο Γεωργιάδης ανέπτυξε την ίλη. Οι Έλληνες ιππείς, χωρίς να γίνουν αντιληπτοί, σχεδόν κύκλωσαν το ιταλικό τμήμα. Με τον ουλαμό των όλμων από τη μια και των πολυβόλων από την άλλη, οι ουλαμοί των ιππέων όρμησαν επί των Ιταλών.