Η χρεοκοπία δεν πρέπει να αποτελεί ταμπού Tου Edward Hadas

Ξεχάστε για λίγο την Ελλάδα. Απλώς σκεφτείτε τη χώρα Χ, η οποία ζούσε επί σειρά ετών παραπάνω από τις πραγματικές της οικονομικές δυνατότητες χάρη σε δάνεια από «αφηρημένους» ή αφελώς αισιόδοξους δανειστές. Οταν έρχεται η στιγμή της συντριβής, ο λαός Χ είναι πλέον υποχρεωμένος να περικόψει τις δαπάνες του. Είναι τότε, επίσης, που οι Χ δανειστές θα υποστούν τα δεινά του διαβόητου τραπεζικού κανόνα: «Δεν μπορεί να πληρώσει, δεν θα πληρώσει».

Εφόσον περάσουν τα «θέλω» του προέδρου του Ευρωπαϊκού Συμβούλιου, Χέρμαν βαν Ρομπέι, η Ελλάδα δεν θα εξελιχθεί ποτέ στη χώρα Χ, παρά την αδύναμη κυβέρνησή της, τον υπερτροφικό της δημόσιο τομέα και την πενιχρή εμπορική της θέση. Ο κ. Βαν Ρομπέι δήλωσε στις 25 Μαρτίου ότι η συμφωνία αναφορικά με τον ασαφή, νέο μηχανισμό στήριξης «θα διαβεβαιώσει τους κατόχους των ελληνικών ομολόγων ότι η Ευρωζώνη δεν θα επιτρέψει ποτέ στην Ελλάδα να αποτύχει». Αυτό το ταμπού της χρεοκοπίας πρέπει να αναθεωρηθεί.

Πράγματι, οι Ελληνες μπορεί να ξεπεράσουν την κρίση. Δεν θα είναι, ωστόσο, εύκολο ακόμα και με την αρωγή της Ε. Ε., του ΔΝΤ και των ξένων επενδυτών. Απαιτείται μια σχεδόν θαυματουργή οικονομική ανάκαμψη: από την οξεία ύφεση και τη μείωση των μισθών στην ταχεία ανάπτυξη. Το ευρώ καθιστά το εγχείρημα ακόμα πιο δύσκολο, διότι η Ελλάδα δεν έχει τη δυνατότητα της εξομοίωσης της ανάπτυξης διά της οδού της νομισματικής υποτίμησης.

Μια περιορισμένη παύση πληρωμών –ένας συνδυασμός αναδιάρθρωσής τους με μια μέτριας κλίμακας διαγραφή– θα διευκόλυνε τη διαχείριση της κατάστασης, εκτός του ότι θα αποτελούσε δίκαιη τιμωρία για τους εκάστοτε δανειστές που εθελοτυφλούν και τους εφησυχασμένους πολιτικούς. Ο κ. Βαν Ρομπέι, όμως, φοβάται ότι μια χρεοκοπία από πλευράς ενός κυρίαρχου κράτους της Ε. Ε. ενδέχεται να προκαλέσει μια αλυσιδωτή αντίδραση πανικού και αποτυχιών, η οποία μπορεί να καταλήξει ακόμα και στη διάλυση της Ευρωζώνης.

Η ανησυχία είναι κάθε άλλο παρά αβάσιμη, μολονότι τα 270 δισ. δολάρια του ελληνικού χρέους αντιστοιχούν μόλις στο 4% του αντίστοιχου των λοιπών κρατών της Ευρωζώνης. Μια διαγραφή θα μπορούσε να οδηγήσει τις ελληνικές τράπεζες στη χρεοκοπία. Η συγκεκριμένη εξέλιξη θα έχει αρνητικό αντίκτυπο και για άλλες αδύναμες ευρωπαϊκές τράπεζες. Στη συνέχεια θα ακολουθήσουν και άλλοι αδύναμοι δανειολήπτες, δημιουργώντας ντόμινο τραυματικών παύσεων πληρωμών.

Εντούτοις, μια καλή οργανωμένη διαγραφή του χρέους μπορεί να αποδειχτεί λιγότερο αποσταθεροποιητικός παράγοντας για τις αγορές σε σύγκριση με την τακτική της μακράς αναμονής για το αν, τελικά, οι Ελληνες θα κερδίσουν τη μάχη. Η αβεβαιότητα παραμορφώνει την πολιτική της Ευρωζώνης και την αξία του ευρώ. Μια κάποια λύση, ακόμα και αν αυτή έχει πικρή γεύση, θα κατευνάσει τα πνεύματα. Ο κίνδυνος επανάληψης του φαινομένου της κατάρρευσης της Lehman Brothers θα περιοριστεί αισθητά μ’ ένα σχέδιο τριών σημείων.

Κατ’ αρχάς, οι αγορές πρέπει να «μαλακώσουν» σε βαθμό τέτοιο ώστε να υποδεχτούν σχετικά ομαλά τα άσχημα νέα. Εδώ και μήνες, πολιτικοί όπως ο κ. Βαν Ρομπέι προσπαθούν να πείσουν τη διεθνή κοινότητα ότι η χρεοκοπία της Ελλάδας είναι αδιανόητη. Μια αλλαγή στάσης μπορεί να συγκλονίσει την κοινή γνώμη, αλλά οι επενδυτές ίσως να εκτιμήσουν την πιο ρεαλιστική προσέγγιση της κατάστασης.

Δεύτερον, οι τράπεζες πρέπει να συνεχίσουν να αναπνέουν. Η ελληνική κυβέρνηση δεν έχει αρκετά ευρώ για να διασώσει τις δικές της τράπεζες, συνεπώς θα απαιτηθούν ορισμένα σκληρά, αλλά δίκαια μέτρα: η αντικατάσταση των τραπεζικών ομολόγων από κοινές μετοχές, το «πάγωμα» τον καταθέσεων και ενδεχομένως η πώληση σε υγιή, ξένα ιδρύματα. Οι ξένες τράπεζες, οι οποίες κρατούν στα χέρια τους ελληνικά ομόλογα, μπορεί να χρειαστούν κυβερνητική στήριξη προκειμένου να αντεπεξέλθουν στις διαγραφές. Η εν λόγω οδός ενδέχεται να αποδειχτεί λιγότερο επιζήμια οικονομικά για τις υπόλοιπες κυβερνήσεις της E. E.

Τέλος, τα άλλα κράτη της Ευρωζώνης που αντιμετωπίζουν παρόμοια προβλήματα χρέους θα πρέπει να προετοιμάζονται. Η Ιρλανδία, η Ιταλία, η Πορτογαλία και η Ισπανία ισχυρίζονται ήδη ότι διαφέρουν ουσιαστικά από την Ελλάδα. Αν τα επιχειρήματά τους αποδειχτούν πειστικά, οι επενδυτές δεν θα εγκαταλείψουν τις κυβερνήσεις τους. Εφόσον, τελικά, αποδειχτεί ότι μία η περισσότερες χώρες δεν είναι σε θέση να αποφύγουν την αναδιάρθρωση του χρέους τους, τότε η καθυστέρηση δεν θα μειώσει τον επερχόμενο πόνο.

Το ελληνικό πρόβλημα είναι σημαντικό για τη διεθνή κοινότητα, διότι πρόκειται για ένα κράτος που πάσχει από μια κοινή οικονομική ασθένεια. Η παγκόσμια φούσκα των ακίνητων περιουσιών άφησε πολλούς ανθρώπους, αρκετές επιχειρήσεις και έναν ανησυχητικά μεγάλο κατάλογο κρατών να κινδυνεύουν με χρεοκοπία κάθε φορά που τα επιτόκια αυξάνονται από τα σημερινά, ιδιαίτερα χαμηλά τους επίπεδα. Οι ΗΠΑ και η Βρετανία βρίσκονται σίγουρα στον συγκεκριμένο κατάλογο.

Η λύση του κ. Βαν Ρομπέι μπορεί να διευθετήσει το πρόβλημα μόνον αν οι πιστωτές επιδείξουν υπομονή και οι οφειλέτες αρετή. Ιστορικά, πάντως, τέτοιου τύπου προβλήματα επιλύονται μέσω νομισματικών λύσεων. Το να μην πληρώνει κάποιος το χρέος του συνιστά απρέπεια και οι νομισματικές λύσεις –διαγραφή ή υποτίμηση– δεν είναι ευχάριστες. Η χρεοκοπία, όμως, ίσως να μην είναι το χειρότερο. Στην Ελλάδα, αλλά και αλλού δεν πρέπει να αποκλείεται δίχως σοβαρή σκέψη.

* Ο Edward Hadas αρθρογραφεί στο Reuters Breakingviews.